Abraham Ostrzega – więzień T2
Abraham Ostrzega – rzeźbiarz, kamieniarz
Urodził się w 1889 roku w Okuniewie koło Radzymina. Pochodził z religijnej żydowskiej rodziny. Otrzymał tradycyjne wykształcenie w białostockiej i brzeskiej jesziwie. Swoje umiejętności rzeźbiarskie kształcił w pracowni Henryka Kuny. Następnie podjął studia w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych.
Na początku jego prace miały charakter portretowy i historyczny. Z tego okresu pochodzą takie rzeźby jak: Prorok i Majmonides. Był laureatem i uczestnikiem wielu konkursów i wystaw. Angażował się w działalność Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych oraz był inicjatorem powstania Żydowskiego Towarzystwa Krzewienia Sztuk Pięknych. Projektował również dekoracje do celów teatralnych.
Abraham Ostrzega był znany jako rzeźbiarz pomnikowy. Wykonywał nagrobki na warszawskim i łódzkim cmentarzu. Jego rzeźby charakteryzowały się ekspresjonistycznymi i geometrycznymi formami. W swoich pracach nawiązywał do sztuki starożytnej Mezopotamii i Egiptu oraz tradycji judaistycznej. W jego rzeźbach często pojawiały się takie motywy jak: wizerunek anioła, symbol drzwi oznaczający bramę do nowego życia oraz postacie alegoryczne. Przez środowiska ortodoksyjne, rzeźby nagrobne autorstwa Ostrzegi często uznawane były za łamiące religijne zakazy ukazywania twarzy ludzkiej dlatego często były usuwane i niszczone.
W latach trzydziestych Ostrzega prowadził Atelier Zdobnictwa Artystycznego przy ul. Mylnej 9a w Warszawie, które w czasie wojny znalazło się na terenie getta warszawskiego. Wtedy, przekształcił atelier w fabrykę osełek, w której zatrudniał swoich przyjaciół artystów. W ten sposób chciał im pomóc, chroniąc ich przed głodem i wywózką do obozów. W miesiącach letnich 1942 roku, fabryka osełek stała się częścią zakładu, tzw. szopu, AHAGE-Zimmermann. 25 sierpnia 1942 roku Abraham Ostrzega i jego przyjaciele – artyści zostali wywiezieni do niemieckiego nazistowskiego Obozu Zagłady Treblinka II, gdzie zginęli.
W czasie II wojny światowej duża część prac rzeźbiarza została zniszczona. Zachowane prace Ostrzegi znajdują się obecnie na cmentarzu żydowskim w Warszawie (około 60) oraz w Łodzi. Do najbardziej znanych pomników autorstwa Abrahama Ostrzegi należą: Mauzoleum Trzech Pisarzy (Icchoka Lejba Pereca, Jakuba Dinezona i Szymona An-Skiego), nagrobek Hirsza Dowida Nomberga (posła na Sejm RP), grób Jana Sieroty, rzeźba Rajski ptak na nagrobku Juliana Hopfenstanda, rzeźba Macierzyństwo na grobie Józefa Poznańskiego, sarkofag Horacego Hellera oraz grobowiec fabrykantów Jaegerów w Łodzi.
Źródło: Tarnowska M., Ostrzega Abraham, [w:] Polski Słownik Judaistyczny, red. Z. Borzymińska, R. Żebrowski, t. 2, Warszawa 2003; http://www.jhi.pl/psj/Ostrzega_Abraham [dostęp: 16.10.2020]; https://sztetl.org.pl/pl/biogramy/5911-ostrzega-abraham; Szubert P., Abraham Ostrzega, [w:] Culture.pl, http://culture.pl/pl/tworca/abraham-ostrzega; https://1943.pl/wystawy/wirtualna-wystawa-ludzie-miejsca-wydarzenia.
Zdjęcia: Mauzoleum Trzech Pisarzy (Icchoka Lejba Pereca, Jakuba Dinezona i Szymona An-Skiego); Nagrobek Stanisława Heymana w Łodzi; Zakuty w skale – przykład rzeźby symbolicznej na grobie Jana Sieroty w Warszawie. [domena publiczna]
A.R.