Julian Eliasz Chorążycki – więzień T2

Julian Eliasz Chorążycki urodził się 19 sierpnia 1885 r. w Szawlach, w ówczesnym Imperium Rosyjskim. Był polskim lekarzem pochodzenia żydowskiego. Jego rodzice Julian i Anna byli wyznania mojżeszowego, natomiast Chorążycki był katolikiem. Do niemieckiego Obozu Zagłady Treblinka II został przywieziony w 1942 roku z getta warszawskiego, gdzie pełnił obowiązki medyczne. Ze względu na swój zawód został wyselekcjonowany z transportu i skierowany do pracy w niemieckiej izbie chorych. Został zaliczony do grona tzw. Hofjuden – Żydów nadwornych – obsługujących esesmanów. Chorążycki wykorzystywał przywileje, jakie otrzymał od Niemców, by nieść pomoc chorym więźniom, za co zyskał u nich szacunek. Na przełomie marca i lutego 1943 roku zainicjowano powołanie tzw. Komitetu Organizacyjnego. Była to tajna organizacja więźniów, która zajmowała się przygotowywaniem zbrojnego powstania, połączonego z masową ucieczką więźniów z Obozu Zagłady Treblinka II. Doktor Chorążycki był jednym z pierwszych członków Komitetu.

Więźniowie, którzy byli zaangażowani w organizację buntu, gromadzili pieniądze aby pozyskać broń i amunicję. Chorążycki planował skontaktować się ze strażnikami ukraińskimi i za zebrane kosztowności zakupić od nich potrzebne uzbrojenie. Plan lekarza nie powiódł się. W kwietniu 1943 roku zastępca komendanta obozu Kurt Franz odkrył przy nim dużą sumę pieniędzy, a w Treblince II oznaczało to natychmiastową śmierć. Okoliczności tych wydarzeń znane są jedynie z relacji więźniów, którym udało się uciec z Obozu Zagłady. Najprawdopodobniej Julian Chorążycki rzucił się na Kurta Franza i wywiązała się bójka, podczas której lekarz zażył ampułkę z trucizną. W swojej relacji Samuel Willenberg wspomina, iż podjęto próby ratowania lekarza w celu przesłuchania go, jednak prawdopodobnie działania te nie przyniosły skutku. W relacjach byłych więźniów pojawia się również informacja o rozkazie Franza, aby na specjalnie zwołanym apelu dla przykładu wychłostać zwłoki Chorążyckiego.

Niespodziewana śmierć jednego z członków Komitetu Organizacyjnego była dużym ciosem dla działań konspiracyjnych w obozie, jednak nie zaprzestano planowania buntu.

Plany dotyczące powstania w niemieckim Obozie Zagłady Treblinka II udało się utrzymać w tajemnicy aż do ostatniej chwili, tj. do 2 sierpnia 1942 roku.

W 1945 roku Julian Eliasz Chorążycki został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Walecznych.

Arad Y., Belzec, Sobibor, Treblinka. The Operation Reinhard Death Camps, Bloomington i Indianapolis: Indiana University Press, 1999.

Willenberg: Bunt w Treblince. Warszawa, 2016.

I.S.