dr Berek Lajcher – Więzień T2

Berek Lajcher urodził się 24 października 1893 r. w Częstochowie w zasymilowanej rodzinie żydowskiej. W 1915 roku przeprowadził się do Warszawy i rozpoczął studia na Wydziale Medycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Wstąpił do Legii Akademickiej, przemianowanej później na 26 Pułk Piechoty. Lajcher został zwolniony ze służby wojskowej 19 grudnia 1918 r. ze względu na zły stan zdrowia. Pracował jako wolontariusz w częstochowskim Szpitalu Towarzystwa Dobroczynności dla Żydów. 15 lipca 1920 roku w związku z wojną polsko-bolszewicką, Berek ponownie zgłosił się do wojska, gdzie przez cały okres służby pracował w wojskowych służbach medycznych. Lajcher ukończył studia medyczne w 1924 roku, a rok później odebrał dyplom lekarza. W 1927 r. wraz z rodziną przeprowadził się do Wyszkowa, gdzie mieszkał i pracował aż do wybuchu II wojny światowej.

Wyszków został zbombardowany przez Niemców 4 września 1939 roku, a cztery dni później naziści wkroczyli do miasta. W tym czasie nasiliły się prześladowania ludności żydowskiej, którą wygnano z miasta. Żydzi, którzy przeżyli zbombardowanie Wyszkowa, w większości trafili do Węgrowa. Tam też trafił dr Berek Lajcher ze swoją rodziną. Najprawdopodobniej na początku 1940 r. uruchomił w Węgrowie praktykę lekarską, a następnie został członkiem Rady Żydowskiej oraz Komitetu Pomocy przy Radzie Żydowskiej. Jako społecznik, aktywnie włączył się w organizowanie pomocy dla najbardziej potrzebujących, m.in. dzięki jego inicjatywie została uruchomiona kuchnia ludowa, zorganizował szpital czy łaźnię do walki z tyfusem plamistym.

W lutym 1941 roku Niemcy nałożyli na żydowską ludność zakaz opuszczania miasta, a 24 sierpnia zakazano wstępu do dzielnic żydowskich niezarejestrowanym w nich mieszkańcom. O świcie 22 września 1942 roku rozpoczęła się likwidacja getta w Węgrowie. Złapanych Żydów zmuszono do 17 kilometrowego marszu do stacji kolejowej w Sokołowie Podlaskim, skąd zostali przewiezieni do Obozu Zagłady Treblinka II. W następnych dniach rozpoczęto obławę na pozostałych, ukrywających się mieszkańców getta węgrowskiego. W listopadzie 1942 roku utworzono nowe, małe i zamknięte getto dla pozostałych w Węgrowie Żydów, w tym getcie znalazł się również Berek Lajcher, najprawdopodobniej wraz ze swoją rodziną.

W nocy z 26 na 27 kwietnia 1943 roku rozpoczęła się ostateczna likwidacja getta w Węgrowie. Większość mieszkańców została zastrzelona na miejscu, pozostali zostali wywiezieni do Obozu Zagłady Treblinka II. Z relacji świadka wynika, iż w wyniku tych działań zastrzelona została żona dr. Lajchera oraz jego 13-letni syn.

Berek Lajcher trafił do Obozu Zagłady Treblinka II 1 maja 1943 roku. Tam został skierowany najprawdopodobniej do komanda roboczego zajmującego się klasyfikowaniem odzieży i szykowaniem jej do wysyłki do Niemiec. Po przybyciu do obozu, dr Lajcher od razu rozpoczął czynne działania w obozowej konspiracji, a po kilku dniach – zgodnie z relacją Samuela Rajzmana – został jednym z przywódców planowanego buntu. Dr Berek Lajcher zginął 2 sierpnia 1943 roku w trakcie buntu w Obozie Zagłady Treblinka II.

A.K

Materiał opracowany na podstawie: Weinfeld R., Jedno tylko życie – Berek Lajcher, „Midrasz” 2013, nr 173/3, s. 36–43.