Uroczystości główne poprzedziły warsztaty edukacyjne, które zorganizowano w Zespole Szkół im. Stanisława Staszica w Małkini Górnej i Liceum Ogólnokształcącym im. Orła Białego w Kosowie Lackim. Młodzi z Polski, Izraela i Białorusi rozmawiali m.in. o Januszu Korczaku, Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata i Zuzannie Gołębiewskiej, Polce pomagającej Żydom w czasie drugiej wojny światowej. Licealiści brali również udział w zabawach integracyjnych. Uczono się popularnych polskich i żydowskich przyśpiewek, rozmawiano o kulturze oraz zwyczajach panujących w rodzinnych regionach. Zajęcia koedukacyjne dla władz samorządowych przebiegały natomiast w Szkole Podstawowej im. Stefana Kardynała Wyszyńskiego w Kosowie Lackim. Zarówno delegaci izraelscy, jak i polscy przedstawiciele miast i miasteczek, z których pochodzili pomordowani w Obozie Zagłady w Treblince, mieli okazję zapoznać się z rolą Muzeum Historii Żydów Polskich.
Uroczystość przy pomniku głównym rozpoczęła się minutą ciszy. Po jej upływie Orkiestra Reprezentacyjna Komendy Stołecznej Policji odegrała hymny państwowe Polski i Izraela. Następnie sześć zniczy symbolizujących 6 mln ofiar Holokaustu, zapalili wspólnie: szef Kancelarii Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej Jacek Michałowski i ambasador Izraela w Polsce Zvi Rav-Ner (znicz pamięci), dyrektor w Ministerstwie Edukacji Izraela Erez Eszel oraz wojewoda mazowiecki Jacek Kozłowski (znicz pamięci Janusza Korczaka), podsekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego Małgorzata Omilanowska i zastępca dyrektora Muzeum Historii Żydów Polskich Zygmunt Stępiński (znicz sprawiedliwych), starosta ostrowski Zbigniew Kamiński i Janusz Słomiak (znicz braterstwa), ostatni żyjący świadek zbrodni hitlerowskiej w Treblince Samuel Willenberg (znicz świadków historii), a także młodzież z Izraela, Białorusi i Polski (znicz nadziei).
– Tu, w Treblince przestrzeń, kamienie, napisy i wiedza o tym, co się tutaj działo zmieniają człowieka na zawsze – mówił szef kancelarii prezydenta Jacek Michałowski. – Nigdy więcej to więcej niż hasło, to dźwignąć razem te kamienie, powracać do tych, którzy tu zostali na zawsze i żegnać się od nowa z tymi, którzy zginęli bez pogrzebu i litości. Jesteśmy razem dla matek i dzieci które umierały tu osobno, z tymi, którzy wiedzieli, że jadą na śmierć, z tymi, którzy mieli nadzieję do końca. W tym miejscu cichnie każdy spór i możliwa jest tylko wspólnota niezgody. Jesteśmy razem by po ludzku zapłakać nad śmiercią tych, którym odmówion
o człowieczeństwa i po to, by przysięgać ofiarom i sobie nawzajem, że w świecie, na który mamy wpływ, nie będzie drugiej Treblinki. – Jesteśmy tu w 70. rocznicę wybuchu powstania w Treblince. Jest z nami uczestnik powstania Samuel Willenberg, dzisiaj 90-letni bohater, który wraz z innymi uczestnikami buntu nauczył nas nie poddawać się złu. Dzięki ich woli życia i chęci głoszenia p
rawdy oraz nadziei, stoją dzisiaj obok mnie przedstawiciele pamięci i strażnicy sumienia, którzy cenią miłość do ludzkości i wartość człowieka – dodał dyrektor w ME Izraela Erez Eszel.
Głos zabrała też Małgorzata Omilanowska, podsekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego. – Treblinka, podobnie jak Bełżec i Sobibór stanowiła część zorganizowanego na skalę przemysłową systemu mordu i grabieży realizowanego w latach okupacji na ziemiach naszego kraju pod kryptonimem Akcji Reinchard. Była to największa zbrodnia jaką kiedykolwiek popełniono na polskich obywatelach. Za sprawą tej akcji żydowscy obywatele stanowią najliczniejszą grupę ofiar Holocaustu – kontynuowała Omilanowska. – Obowiązkiem władz każdego szczebla jest zbadanie, wyjaśnienie i upamiętnienie tragicznych losów, męczeństwa, śmierci, a także przypadków pomocy, którą niektórzy z nich otrzymali. Jesteśmy winni prawdy o zbrodni, zwłaszcza jeśli jest ona skomplikowana, trudna i bolesna. Dla nas, żyjących kilkadziesiąt lat po tych tragicznych wydarzeniach, przestrogą niech będzie to, by jak najwięcej działań podejmować wspólnie, nigdy nie zaprzestawać prób rozmowy z drugim człowiekiem, by słowo otwartość nie stało się pustym sloganem – podsumowała podsekretarz stanu w MKiDN.
Uroczystość zakończyła się częścią artystyczną, przygotowaną przez młodzież z Polski i Izraela. W spotkaniu wzięło udział ponad 700 osób. Organizatorem uroczystości był Wojewoda Mazowiecki we współpracy z Muzeum Walki i Męczeństwa, które jest oddziałem Muzeum Regionalnego w Siedlcach i Muzeum Historii Żydów Polskich.
