Helena Szmurło (1892 – 1967 r.) mieszkała wraz ze swą liczną rodziną we wsi Płosodrza, 8 km na wschód od Mordów. Na początku lat 30 XX w. Mosze Smolarz zaprzyjaźnił się ze swoim rówieśnikiem Lucjanem, synem Heleny. Mosze często gościł w domu Szmurłów. Do wybuchu II wojny światowej wspólnie z mężem Heleny, Bolesławem handlowali końmi i krowami.

Wybuch wojny zmienił życie wielu ludzi w tym życie Mosze Smolarza (1912 -2006). Zamieszkiwał on Mordy, miasteczko położone nieopodal Siedlec. Wraz z rodziną w sierpniu 1942 r. znalazł się w transporcie do obozu w Treblince, z którego udało mu się zbiec. Znalazł schronienie we wsi Płosodrza u rodziny Szmurłów.

Rodzina Szmurło udzielała pomocy Mosze Smolarzowi w latach 1942-1944. Przez pierwszy rok Żyd ukrywał się w ziemiance wykopanej pod owczarnią, a potem również w ziemiance, pod sieczkarnią w stodole. Stał się częścią rodziny Szmurło, jadał z nimi posiłki, a gdy to było możliwe pomagał im w gospodarstwie np. przy dojeniu krów. Po wojnie Mosze wyjechał do Izraela, założył nową rodzinę i zamieszkał w miejscowości Kiryat Bialik koło Hajfy.

W latach 60 XX w. nawiązał listowny kontakt z rodziną swoich wybawców. Dziękował w nich za uratowanie życia, był ciekaw kolei losów poszczególnych członków rodziny. 12 maja 1986 r. Mosze Smolarz przyjechał do Polski, odwiedzić rodzinę Szmurłów. Wystąpił do Instytutu Yad Vashem z wnioskiem o przyznanie Medalu Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata dla Heleny Szmurło. Zmarł w sierpniu 2006 r. dożywając prawie 95 lat. Dzięki rozpoczętym przez Mosze staraniom, w 2014 r. Helena Szmurło pośmiertnie została odznaczona Medalem Sprawiedliwej.

W uroczystości udział wzięli synowie Mosze Smolarza: Adam Amnon Smolash i Isaac Sivan oraz wnuk Reem Smolash.

Zdjęcia: https://losice.info/sprawiedliwa-helena-szmurlo/

Tekst opracowała: Ilona Flażyńska