19 kwietnia 1943 roku w getcie warszawskim wybuchło zbrojne powstanie na czele, którego stanął Mordechaj Anielewicz, a po jego samobójczej śmierci dowództwo objął Marek Edelman. Było to pierwsze miejskie powstanie w okupowanej przez Niemców Europie. Rozpoczęto je w dniu, w którym Heinrich Himmler zarządził ostateczną akcję likwidacyjną getta. W tym czasie przy życiu zostało już niewielu jego żydowskich mieszkańców około 50-70 tysięcy. Z maksymalnej liczby ludności wynoszącej około 460 tysięcy, wielu ludzi zmarło z głodu, chorób, zostało zabitych przez Niemców lub wywieziono ich do obozów zagłady. W powstaniu wzięło udział kilkuset bojowników Żydowskiej Organizacji Bojowej (ŻOB) oraz Żydowskiego Związku Wojskowego (ŻZW). Trwało ono do połowy maja 1943 roku. Wystąpienie zbrojne ze względu na brak szans na powodzenie (mała ilość broni, brak pomocy spoza murów getta) nie miało żadnych celów militarno-strategicznych. Jego wydźwięk był czysto ideologiczny. To próba przeciwstawienia się hitlerowskim oprawcom. Nieme wołanie do świata o zwrócenie jego uwagi na ludobójstwo, jakiego Niemcy dopuścili się na narodzie żydowskim.
Powstanie w getcie warszawskim jest uznawane przez Żydów za jedno z najważniejszych wydarzeń w historii tego narodu.
Każdego roku w hołdzie ofiarom powstania składamy kwiaty – żonkile, które stały się symbolem przypominającym o tym tragicznym wydarzeniu. Żonkile utożsamiają pamięć nas wszystkich, pamięć zbiorową. Niosą bezcenne przesłanie i przestrogę dla potomnych, aby zrobili wszystko by ta tragiczna historia nigdy już się nie powtórzyła.
„Musimy uczyć w szkołach, w przedszkolach, na uniwersytetach, że zło jest złem, że nienawiść jest złem i że miłość jest obowiązkiem. Musimy walczyć ze złem tak, żeby ten, który czyni zło, zrozumiał, że nie będzie dla niego litości”. – napisał Marek Edelman
W tym roku w Muzeum Treblinka na wystawie stałej są dostępne dla zwiedzających przypinki w kształcie żonkili w ramach akcji „Żonkile 2022” organizowanej przez Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN.
Źródło: M. Edelman, P. Sawicka, I była miłość w getcie, Świat książki, Inowrocław, 2009, s. 27.