Tradycyjnie już, w pierwszą sobotę września, na terenie byłego Karnego Obozu Pracy Treblinka I odbyły się uroczystości patriotyczno-religijne. W tym roku mija 80. rocznica utworzenia Karego Obozu Pracy Treblinka I, a licznie zgromadzeni uczestnicy oddali hołd ofiarom tego miejsca.
Karny Obóz Pracy Treblinka I powstał z inicjatywy okupacyjnego starosty sokołowskiego Ernsta Gramssa, późnym latem 1941 roku. Od samego początku obóz był ukierunkowany na maksymalne wykorzystanie darmowej siły roboczej osadzonych tam więźniów. Funkcjonowanie Treblinki I oficjalnie usankcjonowano zarządzeniem gubernatora dystryktu warszawskiego Ludwiga Fischera z 15 listopada 1941 roku. W początkowym okresie funkcjonowania obozu osadzano w nim cywilną ludność z powiatu sokołowskiego, potem byli to mieszkańcy wschodnich powiatów całego dystryktu warszawskiego. Obóz przeznaczony był głównie dla ludności polskiej, ale przebywali w nim również Żydzi oraz Romowie. Pobyt w obozie, w warunkach głodu, terroru oraz niewolniczej pracy często kończył się śmiercią. Szacuje się, że w Karnym Obozie Pracy osadzono w sumie około 20 000 więźniów, z czego około 10 000 zmarło lub zostało zamordowanych. Likwidację obozu, Niemcy rozpoczęli pod koniec lipca 1944 roku.
Uroczystości rozpoczęły się przy Żwirowni – miejscu niewolniczej pracy więźniów Treblinki I – Drogą Krzyżową prowadzoną przez ks. Józefa Poskrobko, proboszcza parafii w Prostyni. Podczas rozważań Drogi Krzyżowej ksiądz proboszcz podkreślał:
„Ziemia, po której stąpamy jest jednym wielkim grobem, gdzie rozsypane są prochy setek tysięcy istnień ludzkich. Tu spoczęli na wieki – znani i nieznani, przedstawiciele wielu narodów, różnych nacji.”
Po zakończonej Drodze Krzyżowej i przywitaniu wszystkich gości przez Dyrektora Muzeum Treblinka dr Edwarda Kopówkę i ks. Proboszcza Józefa Poskrobko została odprawiona Msza Święta na terenie Miejsca Straceń, pod przewodnictwem księdza prałata dr Zbigniewa Rostkowskiego, który też wygłosił kazanie:
„Jeśli zapomnę o Nich – Ty Boże na niebie zapomnij o mnie!” – tak wołał nasz wielki poeta Adam Mickiewicz w III części „Dziadów” […]. Przytaczam słowa Adama Mickiewicza w tym miejscu, ponieważ wzywam, abyśmy w naszej pamięci nigdy nie zapomnieli o tych ofiarach. O wszystkich, którzy tak ciężko tutaj pracowali. Pierwszymi więźniami byli Polacy z powiatu sokołowskiego i dystryktu warszawskiego. […] Nie możemy o nich zapomnieć, bo w przeciwnym razie niech spełni się modlitwa Mickiewicza. Nie możemy także zapomnieć o Żydach, którzy stali się głównymi ofiarami Aktion Reinhard […] nie możemy też zapomnieć o Cyganach. […]
Człowiek jest wolny […] i to jest przyczyna i dramat – jak używamy wolności. […] Jak my wszyscy przeżywamy wolność? […] Tutaj widać, jaka jest jej cena, kiedy ktoś nie przestrzega przykazań i godności drugiego.”
Na uroczystości, jak co roku, licznie przybyli przedstawiciele rodzin byłych więźniów Karnego Obozu Pracy Treblinka I.
W uroczystościach udział wzięli przedstawiciele władz państwowych i lokalnych:
– Maria Koc – Senator Rzeczypospolitej Polskiej, Wicemarszałek Senatu IX kadencji;
– Maciej Górski – Poseł na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej;
– Izabela Wrona – Przedstawicielka Wojewody Mazowieckiego;
– w imieniu pana Senatora, Wiceministra Zdrowia Waldemara Kraski – Urszula Krzymowska, Radna Powiatu Sokołowskiego;
– Jan Słomiak – Burmistrz Miasta i Gminy Kosów Lacki wraz z Sekretarz Gminy Danielą Prokopczuk oraz Radną Ewą Arciechowską;
– Bożena Kordek – Wójt Gminy Małkinia Górna;
– Violetta Sikora – Sołtys wsi Prostyń;
W uroczystościach udział wzięli również Przedstawiciele Związku Kombatantów z Kosowa Lackiego: Leonid Domański Mieczysław Horomański oraz Józef Maliński ze Związku Kombatantów i Byłych Więźniów Politycznych z Koła w Stoczku Węgrowskim, a także Wacław Sobotka – Przedstawiciel „Solidarności” Rolników Indywidualnych i Rodzin Wyklętych.
Na uroczystościach nie zabrakło również przedstawicieli szkół:
– Szkoła Podstawowa im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego z Kosowa Lackiego na czele z dyrektor Agnieszką Ajdys i wicedyrektor Anną Maliszewską;
– Szkoła Podstawowa im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego z Kiełczewa wraz z dyrektorem Andrzejem Korosiem;
– Liceum Ogólnokształcące i Szkoła Branżowa oraz przedstawiciele z klasy mundurowej z Kosowa Lackiego na czele z dyrektor Hanną Przesmycką;
– Szkoła Podstawowa im. Janusza Korczaka z Jasienicy na czele z dyrektorem Edwardem Urbanowskim;
– Szkoła Podstawowa im. Zesłańców Syberyjskich z Kalinowa na czele z Adamem Jabłonką wraz z delegacją nauczycieli, rodziców i dzieci;
– Szkoła Podstawowa w Orle na czele z Anną Kopacz;
– Zespół Szkół Gminnych im. Jana Pawła II z Prostyni na czele z dyrektor Ewą Szymanik i opiekunem Edytą Borową;
– Szkoła Podstawowa nr 2 im. Janusza Korczaka w Łochowie na czele z dyrektor Renatą Jaczewską;
– Szkoła Podstawowa nr 1 im. Marii Curie-Skłodowskiej z Małkini Górnej na czele z Justyną Kotowską;
– Szkoła Podstawowa nr 2 im. Fryderyka Chopina na czele z dyrektor Martą Jasionek;
– Szkoła Podstawowa w Glinie na czele z Bożeną Koziarą i Alicją Kruszewską;
– Szkoła Podstawowa nr 3 im. Janusza Korczaka z Ostrowi Mazowieckiej na czele z Sylwią Suchtą i Ewą Stempoczyńską;
Nie zabrakło również harcerzy reprezentowanych przez:
– Hufiec ZHP im. Janusza Korczaka z Sokołowa Podlaskiego;
– Ostrowska Wielopoziomowa Drużyna Harcerska „Horyzont” z drużynową Sylwią Suchtą;
– 14 Drużyna Harcerska „Sokoły” z Prostyni z podharcmistrz Ewą Roguską;
– 40 Drużyna Harcerska im. Aleksandra Kamińskiego ze Szkoły Podstawowej z Kosowa Lackiego na czele z Hanną Ratyńską, Małgorzatą Wojtczuk oraz Agnieszką Winnicką;
W uroczystościach udział wzięli także grupa rowerowa sadowieńskiego klubu seniora, przedstawiciele Straży Pożarnej i Komendy Powiatowej Policji z Sokołowa Podlaskiego, przedstawiciele pracy lokalnej oraz Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej RM-Meditrans z Siedlec.
Podczas uroczystości na terenie Miejsca Straceń prezentowana była wystawa Więźniowie Karnego Obozu Pracy Treblinka I, która jest kontynuacją wystawy Karny Obóz Pracy Treblinka I – zobaczyć niewidoczne. Tegoroczna wystawa została uzupełniona o biogramy byłych więźniów, których relacje wykorzystano, by opisać codzienność obozowego życia. Ekspozycja cieszyła się dużym zainteresowaniem.
Na koniec uroczystości zostały złożone wieńce i zapalone znicze pod pomnikiem upamiętniającym Ofiary Karnego Obozu Pracy Treblinka I.