II Konferencja Naukowa w Treblince

W piątek, 5 września na terenie Muzeum Walki i Męczeństwa w Treblince odbyła się II konferencja naukowa „Treblinka – historia i pamięć”. Spotkanie zorganizowano w 50. rocznicę upamiętnienia Miejsca Pamięci oraz 70. rocznicę likwidacji Karnego Obozu Pracy. Spotkaniu towarzyszyło otwarcie wystawy prac malarskich pt. „Przejście”.

 

Przybyłych gości przywitał Andrzej Matuszewicz, dyrektor Muzeum Regionalnego w Siedlcach. O celach i założeniach konferencji powiedział również Edward Kopówka, kierownik MWiM w Treblince.

Kolejnym punktem spotkania były prelekcje. Jako pierwszy wystąpił Wiesław Wysok z Państwowego Muzeum na Majdanku. Jego referat „Refleksje na kanwie pytania: Po co współczesny człowiek ma przyjeżdżać do takich miejsc jak Treblinka” miał skłonić słuchaczy do przemyśleń związanych z rozumieniem i znaczeniem byłych obozów niemieckich. Punktem odniesienia dla Wysoka była współczesna kultura historyczna i jej wyróżniki oraz człowiek, który postrzega muzea w różnoraki sposób (np. występuje w roli potomka ofiar, pielgrzyma, bądź turysty poszukującego wrażeń). Autor w swoich przemyśleniach odwoływał się często do koncepcji miejsc pamięci francuskiego badacza Pierre’a Nory i zastanawiał się nad pytaniem: W jaki sposób człowiek kształtowany przez współczesną kulturę historyczną może pojmować Obóz Zagłady w Treblince, który przemawia do odwiedzających tylko językiem metafor?

 

Kolejny referat pt. „Upamiętnienie Treblinki” przedstawił Artur Zawadka, przedstawiciel Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w Warszawie. Zawadka skupił się na etapach funkcjonowania i upamiętnienia Karnego Obozu Pracy i Obozu Zagłady. Podzielił on swój wykład na trzy zasadnicze etapy: lata 1944-1964, 1964-1987 i lata po 1987 roku. Słuchacze mogli dowiedzieć się jak wyglądały obozy, w jaki sposób odbyła się ich likwidacja, a następnie jak wyglądał proces upamiętnienia terenów poobozowych. Swój referat wygłosił także Krzysztof Bukowski, prokurator Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Szczecinie („Holocaust Romów w niemieckich nazistowskich obozach w Treblince 1941-1944 w materiałach Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Szczecinie”). W tej części omówiono ostatnią drogę Romów do Treblinki i przedstawiono materiały zdobyte podczas prowadzonych śledztw (m.in. akta dotyczące przesłuchań świadków i protokoły oględzin masowych grobów na terenie Karnego Obozu Pracy).

 

Następnie swoje najnowsze odkrycia archeologiczne zaprezentowała Caroline Sturdy-Colls z Wydziału Badań Sądowych i Kryminalistyki Staffordshire University. Sturdy-Colls omówiła cele i efekty pracy zespołu badawczego z 2012 i 2013 roku, który to przez ten czas zgłębiał tajemnice Karnego Obozu Pracy i Obozu Zagłady przy wykorzystaniu najnowszych badań archeologicznych (wykorzystano m.in. badania powierzchniowe, kwerendę źródłową, wykop sondażowy i metodę  LIDAR, czyli lotniczy skaning laserowy). Efektem żmudnej pracy brytyjskich archeologów było m.in. odkrycie pozostałości po starych komorach gazowych (m.in. gruzu budowlanego, fragmentów ścian, ceramicznych płytek) i wykopanie 1300 artefaktów (m.in. spinek do włosów, guzików, naboi, fragmentów grzebieni). – Zidentyfikowano również dużo bardzo ważnych obiektów, które nadal wymagają dalszych prac archeologicznych – mówiła podczas konferencji Caroline Sturdy-Colls. – W przyszłości przewiduje się intensywne badania w celu scharakteryzowania zasięgu i natury obiektów oraz krajobrazu obozu jako całości. Kulminacją tegorocznego projektu będzie publikacja książki w roku 2015 oraz stworzenie wystawy w Muzeum w Treblince – dodała na zakończenie Colls.

 

Kolejnym referentem był Artur Ziontek. W swoim referacie „Treblinka to brzmi ładnie. O opowiadaniu Arno Surminskiego” Ziontek poruszył kwestię personalną człowieka, który jedzie do Treblinki. Prelegent zwrócił też uwagę na moduł wspomnieniowy i ładunek emocjonalny zawarty w tekstach o charakterze pamiętnikarskim (m.in. w „Pamiętniku Dawida Rubinowicza”). Wspomniana została również twórczość Władysława Szlengla i jego świadomość wydarzeń rozgrywających się podczas II wojny światowej. Po Ziontku głos zabrał Rafał Dmowski z Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach („Obóz Zagłady i Karny Obóz Pracy w Treblince w historiografii polskiej”). Ta część spotkania poświęcona była książkowym pozycjom naukowym i popularno-naukowym, które dotyczą Treblinki. Na koniec swoje przemyślenia przedstawił Michał Kołodziejek z Muzeum Walki i Męczeństwa w Treblince („Analiza ankiety dotyczącej stanu wiedzy o Holocauście i obozach w Treblince wśród okolicznej młodzieży”). Wnioski płynące z ankiety przeprowadzonej w Liceum Ogólnokształcącym w Łochowie, Zespole Szkół w Małkini i Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych w Sadownem Kołodziejek uznał za zadowalające. Ankietowani uczniowie wykazali się wiedzą o Holocauście i funkcjonowaniu Obozu Zagłady, jednak zabrakło im informacji na temat działalności Obozu Pracy i Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata. Referent zwrócił uwagę na potrzebę edukacji, konieczność poznawania wydarzeń związanych z II wojną światową i możliwość korzystania z zasobów, jakie oferuje MWiM.

 

Uczestnicy piątkowego spotkania mieli też okazję podziwiać cykl prac malarskich czterech artystek z Olszyna i jego okolic. Agnieszka Wróbel, Sabina Anna Niedbała, Magdalena Dudek i Magda Giza skoncentrowały się na odbiorze emocjonalnym Obozu Zagłady w Treblince. Motywem przewodnim obrazów stała się śmierć, ból, męczeństwo, dzieci i cierpienie. Artystki swoje przeżycia i przemyślenia wyraziły za pomocą farby akrylowej i akwarelek. Wykorzystały też strukturę piasku, pasty strukturyzujące, papier i klej. Wystawa będzie czynna do wiosny 2015 roku.

 

A. KORCZAK
Fot. Witold Bobryk

16 września 2014