W 1955 r. Centralny Zarząd Muzeów i Zabytków Ministerstwa Kultury i Sztuki ogłosił konkurs na upamiętnienie Treblinki jako miejsca pamięci. Trzej artyści: Adam Haupt, Franciszek Duszeńko i Franciszek Strynkiewicz, tworząc wyjątkowy zespół, opracowali założenia przestrzenno-pomnikowe. Wzięli pod uwagę całość terenu. Granice byłego obozu zagłady oznaczono, ustawiając olbrzymie dwumetrowe kamienie. Brama wejściowa została upamiętniona dwoma betonowymi blokami Przez jej środek biegnie do rampy brukowana droga. Betonowe bloki prowadzące do rampy to symboliczne tory. Obok rampy znajduje się 11 kamieni z nazwami państw, z których przywożeni byli do obozu Żydzi. Od rampy do pomnika biegnie brukowana droga, która prowadziła do komór gazowych. Po obu jej bokach kamieniami zaznaczono rozbieralnie. Na wzgórzu wznosi się wysoki pomnik autorstwa Franciszka Duszeńki. Zbudowany jest z dużych bloków granitowych, które ułożeniem swoim przypominają Ścianę Płaczu w Jerozolimie. Frontowa ściana robi wrażenie pękniętej przez środek. Góra zwieńczona jest czapą, na której od frontu, czyli strony zachodniej, znajdują się porozrywane szczątki ludzkie oraz symbol zaczerpnięty z nagrobków żydowskich: błogosławiące dłonie. Od strony wschodniej widnieje menora, symbol judaizmu. Przed pomnikiem granitowy blok, jakby wyjęty z niego, z napisem: „Nigdy więcej” w językach polskim, hebrajskim, jidysz, rosyjskim, angielskim, francuskim i niemieckim. Pomnik jest symbolicznym grobowcem dla tych wszystkich, którzy tu zginęli. Za pomnikiem, w prostokątnym zagłębieniu, znajduje się upamiętnienie krematorium. Jest to wgłębiony prostokąt wypełniony czarnym bazaltem, tworzącym nieregularne skrzepy i sople. Wokół zagłębienia ustawiono kilkanaście lamp na ciekłe paliwo, które po zapaleniu do złudzenia przypominają, iż na tym miejscu płonął stos złożony z ludzkich ciał. Autorem tego upamiętnienia jest Adam Haupt. 22.000 m2 powierzchni zostało pokrytych betonem, na którym ustawiono 17 000 kamieni różnej wielkości. Beton ten przykrywa prochy pomordowanych tu ludzi.

Kamienie symbolizują macewy – nagrobki na żydowskim cmentarzu. Na 216 wypisano nazwy miast, z których przywożono tu Żydów. Początkowo było ich 130. Kolejne dopisano w 1998 r. dzięki wsparciu finansowemu Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w Warszawie. Dopisane miejscowości pochodzą głównie z dawnego Okręgu Białystok, a więc terenów, które po II wojnie nie znalazły się w granicach Polski.

Wśród kamieni znajduje się upamiętnienie postaci Janusza Korczaka (Henryka Goldszmita) i dzieci. Jest to jedyne imienne upamiętnienie. Całość założenia przestrzenno-pomnikowego utrzymana jest w kolorze szarym. Beton i granit przypominając o prochach 800 tys. spoczywających tu ludzi.

Od 1983 roku tereny byłych obozów, żwirownia, tzw. Czarna Droga oraz obszar wokół nich tworzyły Muzeum Walki i Męczeństwa w Treblince, które było oddziałem Muzeum Regionalnego w Siedlcach. Od 1 lipca 2018 roku muzeum rozpoczęło swoją działalność jako nowa, odrębna instytucja kultury pod nazwą Muzeum Treblinka. Niemiecki nazistowski obóz zagłady i obóz pracy (1941-1944).