W dniu 19 października 2022 r. pracownicy Muzeum Treblinka wzięli udział w uroczystej premierze filmu w reżyserii Waldemara Kowalskiego – Kierownika Działu Dokumentacji Filmowej Muzeum II Wojny Światowej pt. „Bez prawa do życia”. Film wyemitowano w 80. rocznicę likwidacji getta w Tarłowie, którego mieszkańcy zostali wywiezieni do niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady w Treblince.
Przed premierą delegacja Muzeum Treblinka została zaproszona na spotkanie z Dyrektorem Muzeum II Wojny Światowej dr hab. Grzegorzem Berendtem, Zastępcą Dyrektora dr Markiem Szymaniakiem, Waldemarem Kowalskim oraz przedstawicielami działów merytorycznych, następnie odbyło się zwiedzanie wystawy stałej.
Film pt. „Bez prawa do życia” opowiada smutną historię Zagłady żydowskiej społeczności Tarłowa i okolicznych miejscowości. Podobnie jak inne transporty, które trafiły do Treblinki i ten zakończył się śmiercią kilku tysięcy niewinnych kobiet, dzieci i mężczyzn. Historia opowiedziana przez świadków tamtych wydarzeń oraz historyków, potwierdzona dokumentami i fotografiami, dopełniona przejmującą muzyką, wzrusza widzów i skłania do refleksji. Producentami filmu są Muzeum II Wojny Światowej oraz Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Getto w Tarłowie powstało 8 marca 1940 r. Okupanci wydali rozkaz Żydom z Tarłowa i okolicznych miejscowości przeniesienia się do części miejscowości licznie zamieszkiwanej przez Żydów. Na tym terenie znajdowała się również synagoga i mykwa – łaźnia rytualna. 12 maja 1941 r. getto zamknięto. Odizolowana w nim ludność żydowska głodowała. Organizowano akcje zbierania chleba dla najbiedniejszych rodzin. Okoliczni mieszkańcy próbowali różnymi sposobami dostarczać żywność do getta. Złe warunki sanitarne doprowadziły do wybuchu tyfusu plamistego. Próby opuszczania zamkniętej dzielnicy kończyły się śmiercią. Żydów wykorzystywano jako darmową siłę roboczą, pracowali oni w majątkach rolnych oraz w kopalni fosforytu obok wsi Chałupki. Do dnia dzisiejszego zachowały się wysokie hałdy wydobytego na powierzchnię piasku.
Postanowienia konferencji w Wannsee (20 stycznia 1942 r.) dotyczące „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej” na okupowanych przez Niemców terenach Polski, pod kryptonimem „Akcji Reinhard”, objęły swym zasięgiem również Tarłów.
18 października 1942 r. zakończono koncentrowanie Żydów z okolicznych miejscowości w tarłowskim getcie. Kolejnego dnia przy udziale SS – Wachmannschaften, żandarmerii niemieckiej oraz zmuszonej do współpracy policji polskiej i żydowskiej, rozpoczęto akcję likwidacyjną. Rankiem na odgłos trąbki Żydzi mieli stawić się na wyznaczonym do zbiórki rynku. Tam, pod groźbą śmierci odbierano, często w brutalny sposób, mienie zgromadzonym. Wielu ludzi zostało okaleczonych lub zamordowanych jeszcze przed wyruszeniem w drogę. Ofiary zapędzono do stacji kolejowej Jasice, a stamtąd, w wagonach towarowych, przetransportowano do Obozu Zagłady Treblinka II. W komorach gazowych zginęło około 7000 Żydów, z czego około 1500 osób pochodziło z Tarłowa, pozostali to przesiedleńcy z innych miejscowości.
Serdeczne gratulacje kierujemy do Pana dr hab. Grzegorza Berendta, Pana Waldemara Kowalskiego oraz wszystkich Pracowników Muzeum II Wojny Światowej zaangażowanych w tworzenie produkcji dokumentalnej „Bez prawa do życia”.
Dziękujemy za zaproszenie do udziału w filmie Pani Ilony Sadowskiej – przewodnika Muzeum Treblinka, oraz serdeczne przyjęcie naszej delegacji.
Źródło: Informacje pochodzą z filmu „Bez prawa do życia”.