Przedstawiamy Państwu publikację, która powstała w następstwie międzynarodowej konferencji naukowej „Treblinka – ostrzega i przypomina! W 80. rocznicę utworzenia Karnego Obozu Pracy Treblinka I” zorganizowanej w Muzeum Treblinka w dniach 31.05. – 01.06.2021 r.
Od wielu lat trwały zabiegi o to, by Treblinka stała się samodzielnym muzeum i by powstał tu obiekt spełniający oczekiwania współczesnych zwiedzających. W 2018 r. Muzeum Treblinka stało się samorządową instytucją kultury prowadzoną przez organizatora – Samorząd Województwa Mazowieckiego oraz Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Konferencja, której pokłosiem jest niniejsza publikacja, odbyła się już w samodzielnej jednostce kultury. Wygłoszono na niej około 30 referatów, które podejmowały szeroki kontekst tego Miejsca Pamięci. Między innymi wygłoszono referaty o trudnej historii obu obozów, w tym o mało znanej martyrologii Romów, wspomnienia osób na życie których wpłynęło to miejsce, rozważania o oddziaływaniu Treblinki na Odwiedzających, motywie Treblinki w literaturze, ale również o współpracy podejmowanej przez Muzeum z innymi podmiotami. Przedstawiono także wyniki badań archeologicznych przeprowadzonych w otoczeniu obu obozów. Dziękujemy wszystkim referentom, którzy wzięli udział w tej konferencji, za poświęcony czas, podzielenie się swoją wiedzą, refleksjami i uwagami.
Spotkanie to odbyło się w mało sprzyjających okolicznościach panującej pandemii. Kilka osób wygłosiło referaty w Muzeum Treblinka, inni online. Forma online pozwoliła na kontakt z ludźmi z odległych stron, i tym sposobem w spotkaniu uczestniczyły osoby z Polski, Niemiec, Czech, Izraela, USA.
Międzynarodowa konferencja naukowa „Treblinka – ostrzega i przypomina! W 80. rocznicę utworzenia Karnego Obozu Pracy Treblinka I” była już trzecią z cyklu spotkań odnoszących się do tematyki związanej z Obozem Zagłady Treblinka II i Karnym Obozem Pracy Treblinka I. Podejmując nowe wyzwanie, pragniemy zachować ciągłość z przeszłością. Owocem poprzednich konferencji organizowanych w Treblince również były publikacje. Pierwsza konferencja pt., „Co wiemy o Treblince. Stan badań” odbyła się w 2011 r., książka pokonferencyjna ukazała się w 2013 r. Drugą naszą konferencją była „Treblinka. Historia i pamięć”, która miała miejsce w 2014 roku, a publikacja pokonferencyjna ukazała się w roku 2015. Mam nadzieję, że planowana kolejna, czwarta już, międzynarodowa konferencja naukowa pt., „Treblinka. Przestrzeń Miejsca Pamięci”, która będzie poświęcona obecnemu krajobrazowi byłych obozów, Żwirowni i Miejscu Straceń odbędzie się już w nowo wybudowanym budynku muzeum. Jej efektem ma być opracowanie planu historyczno-krajobrazowego terenu Muzeum Treblinka. Jest to pilna potrzeba, co dobitnie uświadamia opracowane przez Muzeum Treblinka i zatwierdzone przez Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków „Studium konserwatorsko-badawcze Muzeum Treblinka”. Zwraca ono uwagę na konieczność jak najszybszego podjęcia konserwacji reliktów poobozowych na terenie Karnego Obozu Pracy oraz wszystkich elementów upamiętnienia, szczególnie na terenie Obozu Zagłady, które powstawało w 1964 r. i wymaga również szybkiej interwencji.
Najnowsza publikacja Muzeum Treblinka ukazuje się w szczególnym okresie.
W 2022 r. oddajemy hołd ofiarom niemieckiej operacji „Reinhardt”, która 80 lat temu doprowadziła do likwidacji prawie wszystkich żydowskich społeczności w Polsce. W tym roku mija również 80 lat od zamordowania w niemieckim nazistowskim Obozie Zagłady Treblinka II Janusza Korczaka. Od lutego tego roku w Europie toczy się wojna, którą wywołała Federacja Rosyjska dokonując zbrojnej agresji na Ukrainę. Historia, jej poznanie i popularyzowanie nie tylko służy upamiętnianiu minionych zdarzeń, jest również nawiązywaniem do teraźniejszości. Mamy nadzieję, że książka „Treblinka – ostrzega i przypomina! W 80. rocznicę utworzenia Karnego Obozu Pracy Treblinka I” pozwoli szerzej spojrzeć zarówno na historię Treblinki, Zagładę, ale też na konsekwencje jakie niesie za sobą brak szacunku oraz deptanie godności drugiego człowieka. Istotą człowieczeństwa jest współodczuwanie oraz zdolność myślenia i wyciągania konstruktywnych wniosków z przeszłości. Liczymy, że publikacja, jaką oddajemy w Państwa ręce przyczyni się do wzrostu świadomości na temat trudnego dziedzictwa jakim opiekuje się Muzeum Treblinka.
Książkę można nabyć w Muzeum Treblinka. Cena wydawnictwa to 55 złotych.
M.S.