2 sierpnia 1943 roku żydowscy więźniowie niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady Treblinka II podnieśli bunt. Zaatakowali esesmanów, podpalili obóz i wydostali się na wolność. Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma zaprasza na uroczystości 79. rocznicy tego wydarzenia, należące do upamiętnienia ofiar niemieckiej operacji „Reinhardt” – Zagłady Żydów polskich.
W latach 1942-1943 w Treblince Niemcy zamordowali blisko 900 tysięcy Żydów z okupowanej Polski i innych krajów Europy. Pierwszymi ofiarami było blisko 300 tysięcy Żydów z getta warszawskiego, których upamiętniamy w Warszawie podczas organizowanego przez ŻIH corocznego Marszu Pamięci 22 lipca 1942. 2 sierpnia 1943 roku członkowie Sonderkommando – oddziału żydowskich więźniów zmuszanych do pracy w obozie – wzniecili bunt, którego celem było zniszczenie Treblinki, zabicie esesmanów oraz uratowanie własnego życia, by opowiedzieć światu o Zagładzie.
– Obóz zagłady w Treblince, podobnie jak obozy w Bełżcu, Sobiborze i na Majdanku, powstał na potrzeby niemieckiej operacji „Reinhardt”, która 80 lat temu doprowadziła do likwidacji prawie wszystkich żydowskich społeczności w Polsce. W 2022 roku oddajemy szczególny hołd ofiarom tej operacji. Obchody rocznicy powstania w Treblince, jednego z najważniejszych aktów oporu Żydów przeciw Zagładzie, są centralnym punktem tego upamiętnienia – mówi dyrektor ŻIH Monika Krawczyk. – Zbrodnie nazistowskie były na bieżąco dokumentowane przez Emanuela Ringelbluma i jego współpracowników, twórców Podziemnego Archiwum Getta Warszawy, przechowywanego w Żydowskim Instytucie Historycznym. Próbowali przekazać aliantom informacje o Zagładzie, jednak Żydzi nie otrzymali żadnej pomocy. Pamięć o nich jest naszym obowiązkiem i ostrzeżeniem dla przyszłych pokoleń.
W powstaniu 2 sierpnia 1943 roku wzięło udział ponad 700 więźniów, około 200 z nich zdołało uciec z obozu, a mniej więcej 100 dożyło końca wojny. Treblinka została niemal w całości spalona. Po powstaniu Niemcy rozpoczęli likwidację obozu, rozebrali wszystkie zabudowania i instalacje, teren zaorali i obsiali łubinem, tak żeby po jednej z największych zbrodni w historii nie pozostał żaden ślad.
Uroczystości rozpoczną się 2 sierpnia o 12:00 w Muzeum Treblinka. Niemieckim nazistowskim obozie zagłady i obozie pracy (1941-1944). Przedstawiciele rządu, samorządu, członkowie korpusu dyplomatycznego i duchowni wygłoszą przemówienia, poprowadzą modlitwę i złożą wieńce pod Pomnikiem Ofiar Obozu Zagłady.
Program obchodów:
9:15 – wyjazd autokarami z Warszawy, z Placu Bankowego (dla zainteresowanych)
12:00 – główne uroczystości pod pomnikiem w centralnym miejscu pamięci Muzeum Treblinka. Niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady i obozu pracy (1941-1944)
13:00 – zakończenie oficjalnych obchodów;
zwiedzanie obozu zagłady Treblinka II z przewodnikami
14:00 – zakończenie zwiedzania
ok. 17:00 – powrót do Warszawy
Żydowski Instytut Historyczny organizuje bezpłatny wyjazd autokarem na uroczystości w Treblince. Dalszych informacji udziela Dział Projektów Kulturalnych i Komunikacji, rsvp@jhi.pl
Kontakt:
Magdalena Szyszkowska, mszyszkowska@jhi.pl, 785 170 127
Aleksandra Przeździecka-Kujałowicz, aprzezdziecka@jhi.pl, 785 170 126
Dział Projektów Kulturalnych i Komunikacji ŻIH
Organizatorzy:
Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma
Muzeum Treblinka. Niemiecki nazistowski obóz zagłady i obóz pracy (1941-1944)
*********
W 2022 roku oddajemy szczególny hołd blisko 2 milionom ofiar akcji „Reinhardt”, przeprowadzonej przez nazistowskie Niemcy w latach 1942-1943 Zagłady Żydów polskich, a także Żydów deportowanych i przesiedlonych z Czech, Słowacji, Grecji, Jugosławii, Bułgarii, Austrii i Niemiec.
Głównymi ośrodkami zagłady były obozy – Bełżec, Sobibór, Treblinka i Majdanek – w których mordowano za pomocą gazu. Tysiące Żydów zostały zastrzelone także na ulicach gett oraz zmarły z braku wody i powietrza podczas transportów. W wyniku operacji „Reinhardt” przestała istnieć większość dużych społeczności żydowskich w okupowanej Polsce.
W Treblince każdego dnia Niemcy mordowali w komorach gazowych około 5-10 tysięcy osób przy użyciu gazów spalinowych z silnika czołgowego. Zwłoki pomordowanych zakopywali w ziemi, a później palili na olbrzymich rusztach w celu zatarcia śladów zbrodni. Ubrania i kosztowności przywiezione przez ofiary zagrabili i wywieźli do Rzeszy. Treblinka jest największym cmentarzem polskich Żydów i jednym z największych cmentarzy polskich obywateli. Znane są nazwiska zaledwie około 45 tysięcy z 900 tysięcy pomordowanych.
2 sierpnia 1943 r. około godziny 16:00 rozpoczął się bunt żydowskich więźniów. Spośród ponad 700 uczestników buntu około 200 osobom udało się uciec poza granice obozu, a blisko 100 z nich przeżyło wojnę.
Ostatnim powstańcem z Treblinki był zmarły w 2016 r., pochodzący z Częstochowy Samuel Willenberg, który co roku wraz z bliskimi odwiedzał Polskę na rocznicę 2 sierpnia i brał udział w uroczystościach.
Patronat Honorowy nad obchodami 80. rocznicy zagłady Żydów w ramach niemieckiej Akcji „Reinhardt” objął Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Andrzej Duda.
Projekt pn. „Organizacja wydarzeń Marsz Pamięci i upamiętnienie Zagłady w Treblince” dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
