Tradycyjnie, jak co roku, w pierwszą sobotę września, na terenie Muzeum Treblinka odbyły się uroczystości patriotyczno-religijne upamiętniające więźniów Karnego Obozu Pracy Treblinka I. W tym roku, z związku z epidemią Covid-19 obchody przybrały nieco inną formę.
Uroczystość rozpoczęła się drogą krzyżową, którą w tym roku uczestnicy przeszli częściowo indywidualnie. Rozważania przygotował i poprowadził ks. kanonik Józef Poskrobko, proboszcz Parafii p.w. Trójcy Przenajświętszej i św. Anny w Prostyni:
„Ziemia, po której stąpamy jest jednym wielkim grobem, gdzie rozsypane są prochy setek tysięcy istnień ludzkich. Tu spoczęli na wieki – znani i nieznani, przedstawiciele wielu narodów, różnych nacji. Ich wspólny grób – cały nazistowski niemiecki obóz zagłady i obóz pracy w Treblince – dziś woła „nigdy więcej nienawiści, która prowadzi do wojen i eksterminacji drugiego człowieka – nigdy więcej”. Dobry Boże, nie dopuść, aby taki obłąkany scenariusz miał się powtórzyć gdziekolwiek i kiedykolwiek.”
Po zakończeniu drogi krzyżowej na terenie Miejsca Straceń została odprawiona Msza Święta, którą koncelebrowali: ksiądz biskup drohiczyński dr Piotr Sawczuk oraz ks. prof. Paweł Rytel-Andrianik. Kazanie wygłosił ksiądz biskup drohiczyński dr Piotr Sawczuk:
„Zgromadziliśmy się na terenie Treblinki, gdzie w czasie II Wojny Światowej Niemcy założyli obóz przymusowej pracy, a nieopodal obóz zagłady dla Żydów. (…)
W tym miejscu od lat wierni gromadzą się, aby na początku września wspominać kolejną rocznicę wybuchu II Wojny Światowej – w tym roku osiemdziesiątą pierwszą; żeby modlić się o pokój i bezpieczną przyszłość; żeby ożywić w sobie pamięć, że wojna jest wielkim złem, a nienawiść niszczy nie tylko tego, który jest znienawidzony, ale i tego, który nienawidzi. (…)
W dzisiejszym pierwszym czytaniu św. Paweł pisze do nowo nawróconych chrześcijan w Koryncie: <<Niech nikt w swej pysze nie wynosi się nad drugiego>>. To właśnie z pychy, z chęci panowania nad innymi rodzą się konflikty i wojny, a w sercu człowieka pysznego wzmaga się przekonanie, że tylko on jest ważny. Inni zaś mają mu służyć albo zostać usunięci jak przeszkody. Nie do panowania przeznaczył Chrystus swoich uczniów, ale do pokornej służby. I nawet jeśli świat zechce to bezlitośnie wykorzystać, to nie wolno z drogi służebnej i przebaczającej miłości zejść. (…)”
Po zakończonej Mszy Świętej, dyrektor Muzeum Treblinka dr Edward Kopówka przypomniał postać Jana Zawadzkiego – byłego więźnia Karnego Obozu Pracy Treblinka I, który zmarł 19 sierpnia.
Jan Zawadzki został aresztowany przez Niemców 9 czerwca 1943 roku, podczas obławy na mieszkańców Rogowa. W chwili kiedy trafił do obozu miał zaledwie 16 lat, był jednym z najmłodszych więźniów zatrzymanych w tej miejscowości. Od wielu lat brał udział we wrześniowych uroczystościach upamiętniających Ofiary Karnego Obozu Pracy Treblinka I. W jednej z relacji wspominał swój pobyt w obozie:
„Przydzielono mnie do pracy na żwirowni razem z dorosłymi mężczyznami. […] Była to najcięższa praca w całym moim życiu. […] Głód był niesamowity […]. Nie da się opisać tego, co przeżywali ludzie będący w obozie. Były to okropne i ciężkie czasy, traktowano człowieka gorzej niż zwierzę”.
Gościem honorowy był więzień obozu Zygmunt Chłopek. Tak jak co roku licznie przybyli również przedstawiciele rodzin byłych więźniów Karnego Obozu Pracy Treblinka I.
W uroczystościach udział wzięli przedstawiciele władz lokalnych:
- Bożena Kordek, wójt gminy Małkinia Górna;
- Violetta Sikora, sołtys wsi Prostyń.
- Jan Słomiak, burmistrz miasta i gminy Kosów Lacki z Panią Sekretarz Danielą Prokopczuk;
Na uroczystościach nie zabrakło również przedstawicieli szkół i innych instytucji:
- Szkoła Podstawowa im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego z Kiełczewa na czele z dyrektorem Andrzejem Korosiem i pocztem sztandarowym;
- Szkoła Podstawowa im. Janusza Korczaka z Jasienicy na czele z dyrektorem Edwardem Urbanowskim i pocztem sztandarowym;
- Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II z Prostyni na czele z dyrektor Ewą Szymanik, wicedyrektor Katarzyną Gąsior oraz opiekunem sztandaru Panią Edytą Borową z pocztem sztandarowym;
- Hufiec ZHP im. Janusza Korczaka z Sokołowa z pocztem sztandarowym;
- Drużyna Harcerska „Sokoły” z Prostyni i Małkini Górnej na czele z podharcmistrz Ewą Roguską;
- grupa rowerowa z sadowieńskiego Klubu Seniora.
Wartę honorową pełnili żołnierze z Jednostki Wojskowej 22 Wojskowego Ośrodka Kartograficznego w Komorowie wraz harcerzami.
Na terenie Miejsca Straceń, podczas uroczystości prezentowana była wystawa Karny Obóz Pracy Treblinka I – zobaczyć niewidoczne. Wystawa ukazuje na współczesnych zdjęciach miejsca, o których opowiadali w swoich relacjach byli więźniowie Karnego Obozu Pracy Treblinka I. Ekspozycja cieszyła się dużym zainteresowaniem.
Na koniec uroczystości zostały złożone wieńce i zapalone znicze pod pomnikiem upamiętniającym Ofiary Karnego Obozu Pracy Treblinka I.
Pomimo skromniejszych rozmiarów tegorocznego spotkania zachowany został ich uroczysty i wyjątkowy charakter. Wszystkim obecnym serdecznie dziękujemy za przybycie.